بازخوانی ارتباطات در ایران؛ از مفهوم "وسایل ارتباط جمعی" و"رسانه‌ها" تا "مطالعات رسانه‌های نوین"

مقاله پیش رو مروری بر سیر تحول مفهوم ارتباطات در ایران بر پایه آموزش‌های جدید دانشگاهی دارد. مطالعات نخستین در این حوزه، بر دو واژه "وسایل ارتباط جمعی" و "رسانه" مبتنی است که واژه نخست، مورد تأکید مرحوم دکتر معتمدنژاد و واژه دوم، مورد تأکید روانشاد دکتر مجید تهرانیان بود. این تمایز در نامگذاری تنها از اختلاف بر سر دامنه سخت­افزارها و فناوری­های ارتباطی نشئت نمی­گیرد،  بلکه ناظر بر وجوه اجتماعی زبان ومعنا یافتن واژگان در این حوزه نیز هست؛ چنانکه بر واژه  "رسانه" در این میان معانی جدیدی بار شد که پیش از این، در زبان فارسی به چشم نمی‌خورد. مقاله با مطالعه تاریخی و با روش اسنادی روند پیدایش و تحول این مفاهیم را از میان آثار و نوشته­های معتمدنژاد و تهرانیان که هر دو نقش مؤسس در آموزش و پژوهش ارتباطات در ایران دارند، واکاویده و به اعتبار تأسیس دانشکده علوم ارتباطات و راه­اندازی فصلنامه "مطالعات رسانه­های نوین"، انتظار­های جدید از دانش ارتباطات و رسانه‌های نوین را مطرح کرده­ است. نویسنده در این مقاله بر اساس مطالعه­ای تاریخی و تطبیقی نتیجه می­گیرد که در "مطالعات رسانه­های نوین باید هر دو وجه سخت­افزاری و نرم­افزاری تحولات جدید را در تمامی‌سطوح رسانه­ای و ارتباطی مد نظر قرار داد.